Jak wynika z raportu Polskiego Towarzystwa Alergicznego blisko połowa mieszkańców naszego kraju cierpi z powodu alergii. Nie jest to jednak nasza wyjątkowa cecha narodowa. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia problem ten dotyczy nawet 40% mieszkańców Ziemi. Co gorsza, prognozy nie nastrajają optymistycznie ? odsetek alergików będzie najprawdopodobniej wzrastał. Jak przebiega alergia? Jaki jest mechanizm reakcji alergicznej?
Czym jest alergia i jak dochodzi do reakcji uczuleniowej?
Alergia to nieprawidłowa odpowiedź układu immunologicznego (odpornościowego) na substancje, które u alergika wywołują reakcję zapalną, podczas gdy dla organizmów innych osób są obojętne. Reakcja alergiczna (reakcja obronna organizmu) może być zróżnicowana – objawy dotyczyć mogą m.in. układu oddechowego, pokarmowego, skóry lub oczu. Odpowiedź układu odpornościowego może mieć też zróżnicowane nasilenie, a także różnie przebiegać w czasie. Niektórzy alergicy mają objawy ostre i natychmiastowe, u innych mają one lekką postać i następują z opóźnieniem ? np. na drugi dzień.
Dlaczego tylko niektórzy z nas reagują specyficznie na pewne substancje i są alergikami? Tego nie udało się jak dotąd jednoznacznie ustalić. Duży wpływ na występowanie alergii przypisuje się genom(1). Naukowcy twierdzą, że posiadanie jednego rodzica alergika to 40% prawdopodobieństwo, że dziecko również będzie miało ten problem. W przypadku obu rodziców-alergików prawdopodobieństwo wzrasta aż do 70%(2). Dziedziczy się nie tyle konkretną alergię, co skłonność do alergii, która może się rozwinąć lub nie ? w zależności choćby od stylu życia czy środowiska, w którym dana osoba żyje. Zanieczyszczenie środowiska i niezdrowy styl życia to kolejni potencjalni ?winowajcy? alergii.
Nauka znacznie więcej może powiedzieć za to na temat samego przebiegu reakcji alergicznej. A zatem jak przebiega alergia? Wskutek działania alergenu wytwarzane są przez organizm substancje białkowe (immunoglobuliny typu IgE lub IgG), które wraz z pobudzonymi do pracy limfocytami T, wywołują reakcję zapalną. W trakcie reakcji alergicznej uwalniają się także histamina i cytokiny, odpowiedzialne za wystąpienie objawów alergii oraz za stopień ich nasilenia.
Jak przebiega alergia? Fazy reakcji alergicznej i rodzaje substancji uczuleniowych
Naukowcy rozróżniają dwa etapy w reakcji alergicznej. Pierwszy etap to faza uczulenia. To pierwsze spotkanie z alergenem, gdy układ immunologiczny zapamiętuje substancję jako antygen, wytwarza przeciwciała, a limfocyty T zapamiętują ?wroga?. Ta faza może przebiegać bezobjawowo.
W drugim etapie, zwanym fazą alergizacji, organizm po ponownym spotkaniu
z alergenem przechwytuje go za pomocą antyciał, co skutkuje wyrzutem histaminy, która jest odpowiedzialna za reakcję zapalną.
Co uczula? Do najczęstszych substancji wywołujących reakcje alergiczne należą roztocza kurzu domowego, pleśnie, pyłki roślin, produkty żywnościowe, sierść zwierząt, ale także leki i kosmetyki. Rodzaj alergenu wpływa na siłę reakcji alergicznej oraz częstotliwość jej występowania.
Jak radzić sobie z alergią?
Podstawową zasadą jest unikanie substancji, które wywołują dolegliwości. Aby to było możliwe trzeba wiedzieć, co nam szkodzi. Dlatego należy poddać się diagnostyce, gdzie istotną rolę, podobnie jak testy uczuleniowe, odgrywa dokładny wywiad lekarski. W walce z alergią stosuje się m.in. immunoterapię, która polega na mobilizowaniu układu odpornościowego do działania. Efektem końcowym jest stopniowe zmniejszenie produkcji przeciwciał w reakcji na alergen, co skutkuje brakiem reakcji uczuleniowej lub znacznym złagodzeniem dolegliwości. Osiąga się to poprzez podawanie w określonych odstępach czasowych starannie dobranych dawek alergenu stopniowo przyzwyczajając do niego organizm.
Objawy alergii, jeśli już wystąpi reakcja uczuleniowa, można łagodzić. Przy reakcjach skórnych pomocne będą środki antyseptyczne, które zmniejszają ryzyko powstania większych problemów ze skórą. W wielu przypadkach dobrze sprawdzą się także okłady z chłodnej wody lub soli fizjologicznej. Godna polecenia jest także maść rumiankowa.
Działaj długofalowo i wspieraj swój organizm
Możemy też łagodzić objawy alergii działając długofalowo i wspierając prawidłową pracę naszego układu odpornościowego, zwłaszcza w okresach gdy narażeni jesteśmy na kontakt z alergenem (np. z powodu pylenia określonej rośliny, na której pyłki mamy uczulenie). Warto wtedy przyjmować preparaty zawierające wapno. Calcium posiada właściwości uszczelniające komórki śródbłonka naczyń, co może m.in. zmniejszać obrzęki towarzyszące reakcjom uczuleniowym (3).
W przypadku problemów z alergią z pomocą przychodzą nam też bioflawonoidy. To naturalne substancje zawarte w owocach i warzywach, które działają przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie. Utrudniają produkcję i uwalnianie się histaminy, która jest jedną z substancji biorących udział w reakcjach alergicznych. Bioflawonoidy wzmacniają ścianki komórek i umożliwiają pełne wchłanianie witaminy C, która z kolei może spowolnić nadmierną reakcję organizmu na czynniki środowiskowe, wpływając na produkcję histaminy w organizmie(4). Bioflawonoidem o najlepiej rozpoznanym działaniu łagodzącym alergie jest kwercetyna. Występuje m.in. w zielonej herbacie, czerwonej kapuście, cebuli, owocach jagodowych, pomidorach, winogronach. Można ją też suplementować, najlepiej wybierając preparaty, które zawierają jednocześnie witaminę C, aby połączyć pozytywne działanie kwasu askorbinowego i kwercetyny. Pozytywny wpływ na układ odpornościowy pod kątem alergii będą mieć też selen, kwas foliowy oraz witamina B12. Warto też pogłębiać stale swoją wiedzę, aby rozumieć lepiej, jak przebiega alergia.
Alergia ? co zmniejsza szanse jej wystąpienia u człowieka?
Dlaczego na świecie jest tak wielu alergików? Badania naukowe wskazują, że w dużym stopniu mogą przyczyniać się do tego wywoływane przez człowieka zmiany środowiskowe oraz współczesny styl życia i odżywiania, zwłaszcza w przypadku społeczeństw krajów rozwiniętych. Przestrzeganie pewnych zaleceń może zmniejszyć ryzyko wystąpienia alergii. Zalecane jest np. aby matka karmiła dziecko wyłącznie swoim mlekiem przez pierwsze sześć miesięcy jego życia(5). Zmniejsza to prawdopodobieństwo wystąpienia alergii w porównaniu z niemowlętami karmionymi mlekiem modyfikowanym. Kolejną ważną zasadą jest unikanie zarówno palenia tytoniu jak i wdychania dymu papierosowego ? czyli ?biernego palenia?. Bardzo duży wpływ na częstotliwość występowania alergii w danej populacji ma też czystość powietrza i wód. Zanieczyszczenie środowiska znacznie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia alergii(6). Dlatego warto śledzić komunikaty o stanie powietrza, zwłaszcza zimą, gdy jakość powietrza w Polsce dramatycznie spada. W przypadku przekroczenia norm zanieczyszczenia można używać masek antysmogowych oraz przełożyć planowany spacer lub bieganie na inny dzień. Na dłuższą metę warto pomyśleć o przeprowadzeniu się do miejscowości, gdzie warunki środowiskowe będą lepsze.
Zapraszamy na wizytę u alergologa na Targówku w Medicers
Źródła:
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1216071/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2805592/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1563597/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29950123/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24450452/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5545671/
Foto tytułowe: Freepik.com