Uszkodzenie łąkotki – objawy i leczenie. Czy można uniknąć usunięcia łąkotki?

Uszkodzenie łąkotki (zwanej często niepoprawnie „łękotką”) to jedna z najczęstszych kontuzji stawu kolanowego. Dotyka zarówno sportowców, jak i osób, które po prostu w życiu codziennym niefortunnie się potkną czy nawet przykucną. Dlaczego w przypadku niektórych pacjentów usunięcie łąkotki jest konieczne?

Łąkotki w kolanach działają jednocześnie jak amortyzatory, stabilizatory i „poduszki” chroniące chrząstkę stawową i ogólnie staw kolanowy przed uszkodzeniami. Łąkotka nie jest kością – to specyficzna struktura złożona z tkanki chrzęstno-włóknistej. W każdym kolanie mamy dwie łąkotki: łąkotkę boczną i łąkotkę przyśrodkową. Urazów łąkotki nie można nigdy bagatelizować, ponieważ jeśli zaniedbamy diagnostykę, leczenie i rehabilitację, może to skutkować ograniczeniami ruchowymi i znacznym pogorszeniem jakości życia. Konieczne może być też w pewnym momencie wykonanie operacji usunięcia łąkotki.

 

Jakie są objawy uszkodzenia łąkotki?

Objawy uszkodzenia łąkotki mogą być bardzo różne i niestety często łatwo je przeoczyć. Lekkie urazy mogą objawiać się bólem o niewielkim nasileniu, który wiele osób niesłusznie postanawia „przeczekać”. Ból może minąć, ale kolano bywa już mniej stabilne i o kolejny uraz, tym razem poważniejszy, będzie nietrudno. W przypadku ciężkich uszkodzeń ból jest silny i może dojść nawet do całkowitego zablokowania stawu.

Do najczęstszych objawów uszkodzenia łąkotki zaliczamy:

• Ból, który w zależności od tego czy uszkodzona została łąkotka przyśrodkowa, czy boczna, odczuwany jest odpowiednio po wewnętrznej lub zewnętrznej stronie kolana.
• Uczucie „przeskoku” w kolanie podczas jego zginania, tak jakby noga pokonywała jakiś opór. Pacjent odczuwa też zmniejszenie płynności ruchu.
• Obrzęk, który nawet wiele dni lub tygodni po urazie pojawia się przy dłuższym obciążeniu kolana – np. po długim spacerze lub nawet przebywaniu w pozycji stojącej.
• Ograniczenie zakresu ruchu. Pacjent nie może całkowicie wyprostować lub zgiąć kolana.
• Utrata stabilności. Osoby z uszkodzoną łąkotką często określają to jako odczucie „uciekania” lub „pływania” kolana przy nagłym skręcie, a nawet wchodzenia po schodach.

Jeśli łąkotka pęknie może dojść do blokady stawu kolanowego przez przemieszony fragment łąkotki. Wtedy zwykle konieczna jest interwencja chirurgiczna.

 

Jak dochodzi do uszkodzenia łąkotki? Duże ryzyko u sportowców

Najczęściej łąkotka ulega uszkodzeniu w wyniku nagłego skrętu kolana przy jednoczesnym obciążeniu nogi. Dlatego też jest to częsty uraz u zawodowych sportowców, a także osób uprawiających sport amatorsko. O uraz łąkotki łatwo zatem, gdy opadamy na ziemię po wyskoku, przy szybkiej zmianie kierunku biegu w połączeniu z przerzuceniem ciężaru ciała na jedną z nóg lub przy nagłym zatrzymaniu. Wszystkie te ruchy często wykonywane są w sportach zespołowych takich jak piłka nożna, piłka ręczna czy koszykówka, ale także w tenisie, narciarstwie, a nawet badmintonie lub grze w suasha. Ryzyko dotyczy też sportów siłowych. Np. gdy podnosimy ciężką sztangę i dojdzie do potknięcia lub poślizgnięcia.

Typowe sytuacje sprzyjające uszkodzeniu łąkotki:

• Gwałtowny skręt tułowia przy stopie pozostającej na podłożu.
• Upadek na ugięte kolano.
• Przeciążenie stawu w czasie przysiadu lub dźwigania.

Uszkodzenie łąkotki może też wynikać z jej stopniowego zużycie i nagromadzenia mikrourazów u osób starszych. Jest to tzw. degeneracyjne uszkodzenie łąkotki, które może pojawić się nawet bez konkretnego urazu.

Łąkotka może też ulec pęknięciu wtórnie, gdy doznaliśmy urazów osłabiających inne struktury nóg i kolan, odpowiedzialne za stabilizację lub amortyzację. Do urazu łąkotki może np. dojść przy niestabilności więzadła krzyżowego przedniego.

 

Czy usunięcie łąkotki po urazie jest zawsze konieczne?

Jeszcze kilkanaście lat temu standardową procedurą, na którą stosunkowo szybko się decydowano, było chirurgiczne usunięcie uszkodzonej łąkotki (tzw. meniscektomia). Dziś podejście ortopedów jest inne i większą wagę przypisuje się do rehabilitacji. Współczesna medycyna zaleca, aby łąkotkę usuwać tylko w ostateczności, gdy nie da się jej uratować ani zrekonstruować.

Dlaczego? Każda utrata fragmentu łąkotki zmniejsza amortyzację w stawie, co z czasem prowadzi do szybszego zużycia chrząstki, zwyrodnienia stawu kolanowego, bólu i ograniczenia ruchu. Usunięcie łąkotki u osoby młodej może przynieść czasową poprawę – ból ustępuje, wraca ruchomość kolana. Ale procesy uszkadzania innych tkanek przyspieszają. Dlatego obecnie w miarę możliwości dąży się do zachowania i naprawy łąkotki: poprzez zszycie, rekonstrukcję lub rehabilitację.

Jakie są konsekwencje usunięcia łąkotki?

Po częściowym lub całkowitym usunięciu łąkotki kolano traci część swojej naturalnej amortyzacji. Może to powodować:

• Zwiększone przeciążenie chrząstki stawowej.
• Szybszy rozwój zmian zwyrodnieniowych.
• Uczucie niestabilności lub „luzów” w stawie.
• Większe ryzyko bólu przy dłuższym chodzeniu lub schodzeniu po schodach.

Długofalowo, brak łąkotki może wpływać także na inne elementy układu ruchu – powodując przeciążenia w biodrach, miednicy i kręgosłupie, ponieważ zmienia się biomechanika chodu i przenoszenia ciężaru ciała. Dlatego usunięcie łąkotki zawsze powinno być decyzją dobrze przemyślaną i poprzedzoną konsultacją ortopedyczną.

 

Kiedy usunięcie łąkotki jest konieczne?

Usunięcie całej łąkotki lub jej fragmentu może być w pewnych przypadkach niestety nieuniknione. Wskazania do usunięcia łąkotki to:

• Duże pęknięcie, które powoduje przemieszczenie tkanek i prowadzi do blokady stawu kolanowego.
• Rozległe uszkodzenie, które obejmuje część łąkotki pozbawioną ukrwienia (środkową), przez co nie ma szans na zrost tkanek.
• Rozdarcie łąkotki na wiele fragmentów.
• Brak postępów w leczeniu mimo zastosowania dostępnych metod – zszycia, rehabilitacji, przeszczepów tkanek itd.

W celu usunięcia zniszczonych fragmentów łąkotki (lub całości), wykonuje się współcześnie artroskopię. Jest to zabieg o niewielkiej inwazyjności, podczas którego chirurg wprowadza do kolana kamerę i mikro-narzędzia. Następnie usuwa zniszczony fragment łąkotki i wygładza jej brzegi, starając się pozostawić jak najwięcej zdrowej tkanki. Jeśli to konieczne, usuwa łąkotkę w całości.

 

Kiedy rehabilitacja łąkotki może pomóc uniknąć operacji?

W przypadku niewielkich uszkodzeń, szczególnie tych zlokalizowanych w dobrze ukrwionej części łąkotki (tzw. strefie czerwonej), możliwe jest leczenie zachowawcze – czyli rehabilitacja bez operacji.

Najważniejsze działania w toku rehabilitacji łąkotki:

• Ograniczenie obciążania kolana (np. przy pomocy kul lub ortezy),
• Ćwiczenia wzmacniające mięśnie uda i mięśnie pośladków, które stabilizują staw,
• Stopniowe przywracanie ruchomości poprzez fizjoterapię i ćwiczenia zakresu ruchu,
• Unikanie głębokich przysiadów, skrętów i gwałtownych ruchów.

Aby łąkotka mogła się zagoić, musi być zachowana jej ciągłość i dobra stabilizacja kolana. Jeśli fragment jest oderwany lub przemieszcza się – rehabilitacja nie wystarczy.
W takich przypadkach lepszym rozwiązaniem jest zszycie łąkotki, które często pozwala uniknąć całkowitego jej usunięcia.

 

Czy łąkotkę można zastąpić protezą?

W niektórych przypadkach możliwe jest protezo­wanie łąkotki, czyli implantacja syntetycznego lub biologicznego implantu. Wykorzystuje się w tym celu implanty kolagenowe, poliuretanowe lub przeszczepy od dawcy. Jest to jednak obecnie rozwiązanie jeszcze stosunkowo rzadko stosowane. Rehabilitacja po takim zabiegu trwa długo i wymaga ścisłej współpracy z ortopedą oraz fizjoterapeutą.

Uszkodzenie łąkotki nie zawsze oznacza konieczność operacji – często odpowiednia diagnostyka, rehabilitacja i oszczędzanie stawu pozwalają na całkowite wyleczenie bez użycie metod radykalnych. Jeśli jednak doszło do rozległego pęknięcia, zwłaszcza z blokadą stawu, nie można zwlekać – szybka interwencja chirurgiczna pozwala zachować sprawność i uniknąć trwałych zmian w kolanie.

Urazu kolana nie należy bagatelizować. Należy jak najszybciej zgłosić się do ortopedy – zanim z drobnej kontuzji powstanie poważny problem. W przypadku konieczności rehabilitacji, zapraszamy do poradni rehabilitacji w Medicers Targówek, ul. Tużycka 31.