Choroba wrzodowa żołądka – objawy, przyczyny i leczenie

Choroba wrzodowa żołądka to schorzenie, w którym na błonie śluzowej żołądka pojawiają się ubytki – tzw. wrzody. Te nadżerki są wynikiem uszkodzenia ochronnej warstwy śluzówki przez kwas solny i enzymy trawienne. Obecnie choroba wrzodowa w większości przypadków daje się skutecznie leczyć – pod warunkiem, że zostanie wcześnie rozpoznana.

 

Jakie są objawy choroby wrzodowej żołądka?

Najczęstszym i najbardziej charakterystycznym objawem jest ból w nadbrzuszu – czyli w górnej części brzucha, tuż pod mostkiem. Dlatego też część osób dotkniętych pierwszymi objawami choroby wrzodowej żołądka zgłasza się do lekarza pytając o chorobę wieńcową. Warto jednak zauważyć, że w przypadku wrzodów żołądka, piekący lub kłujący ból często pojawia się:

• po jedzeniu (wrzody żołądka),
• lub na czczo albo w nocy (wrzody dwunastnicy).

To rozróżnienie bywa pomocne we wstępnej diagnostyce. Inne objawy, które mogą towarzyszyć chorobie wrzodowej, to:

• uczucie pełności po posiłku, wzdęcia, odbijanie,
• nudności, niekiedy nawet z pojawieniem się wymiotów,
• brak apetytu, spadek masy ciała,
• zgaga i pieczenie za mostkiem,
• czarne stolce (świadczące o krwawieniu z wrzodu).

Objawem szczególnie niepokojącym jest nagły, bardzo silny ból brzucha, który może oznaczać pęknięcie wrzodu (perforację) – jest to stan wymagający natychmiastowej pomocy lekarskiej.

 

Co się dzieje w chorobie wrzodowej żołądka?

W zdrowym żołądku panuje równowaga między czynnikami agresywnymi (kwas solny, enzymy trawienne) a ochronnymi (śluz, dwuwęglany, dobre ukrwienie błony śluzowej).
W chorobie wrzodowej ta równowaga zostaje zaburzona – kwas zaczyna „trawić” własną ścianę żołądka. Efektem tego jest powstanie nadżerek, które z czasem mogą się pogłębiać, tworząc owrzodzenia.
Proces ten może przebiegać z różną dynamiką:

• Powoli – dotyczy to osób, które przez długi czas zmagają się z infekcją Helicobacter pylori lub nadużywają leków przeciwbólowych,
• Gwałtownie – po silnym stresie, urazie, zatruciu lub przy długotrwałym stosowaniu niektórych leków.

Tempo rozwoju choroby zależy od przyczyn choroby oraz od stylu życia, sposobu odżywiania, predyspozycji genetycznych i ogólnego stanu zdrowia układu pokarmowego.

 

Co jest przyczyną choroby wrzodowej?

Najczęstszą przyczyną jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori – drobnoustrojem, który potrafi przetrwać w kwaśnym środowisku żołądka i uszkadzać jego błonę śluzową. Szacuje się, że bakterię tę może mieć w przewodzie pokarmowym nawet połowa dorosłych Polaków, choć nie u wszystkich rozwija się choroba.

Inne czynniki sprzyjające powstawaniu wrzodów to:

• Długotrwałe przyjmowanie leków z grupy NLPZ (niesteroidowych leków przeciwzapalnych). Należą do nich m.in. np. ibuprofen, ketoprofen, aspiryna).
• Przewlekły stres, który nasila wydzielanie kwasu solnego.
• Palenie papierosów i nadmierne spożycie alkoholu.
• Nieregularne posiłki, głodzenie się, jedzenie w pośpiechu.
• Czynniki genetyczne – u niektórych osób błona śluzowa jest bardziej wrażliwa.

Warto zauważyć, że dawniej sądzono, iż główną przyczyną wrzodów jest stres. Nadal wiele osób, które nie mają aktualnej wiedzy medycznej, uważa „nerwy” powodują chorobę wrzodową żołądka. Dziś wiadomo, że kluczową rolę odgrywa właśnie bakteria H. pylori i czynniki chemiczne (np. leki).

 

Jakie badania potwierdzają chorobę wrzodową żołądka?

Podstawowym badaniem w diagnostyce choroby wrzodowej żołądka jest gastroskopia – czyli endoskopowe oglądanie wnętrza żołądka. Lekarz wprowadza cienką giętką rurkę (endoskop) przez usta do żołądka i może dokładnie obejrzeć śluzówkę oraz pobrać wycinki do badania histopatologicznego.

Podczas gastroskopii można również wykonać test ureazowy, który wykrywa obecność bakterii Helicobacter pylori. Dodatkowo pomocne w wykryciu tego drobnoustroju są:

• test oddechowy na H. pylori,
• test z krwi (przeciwciała),
• badanie kału (antygen bakterii),
• badania krwi oceniające poziom hemoglobiny (jeśli podejrzewa się krwawienie z wrzodu).

Diagnostyka na ogół nie trwa długo – w większości przypadków już jedna wizyta u gastroenterologa oraz wykonanie gastroskopii pozwalają potwierdzić lub wykluczyć chorobę wrzodową.

 

Jak się leczy wrzody żołądka?

Leczenie zależy od przyczyny. W większości przypadków stosuje się leczenie farmakologiczne, które ma na celu:

1. Eradykację bakterii Helicobacter pylori (czyli całkowite usunięcie tego drobnostoju z organizmu). Osiąga się to stosując terapię antybiotykową.
2. Zmniejszenie wydzielania kwasu żołądkowego – za pomocą leków z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP).
3. Odbudowę błony śluzowej – stosuje się preparaty ochronne, które wspomagają gojenie się wrzodu.

W większości przypadków po kilku tygodniach leczenia następuje całkowite zagojenie zmian w błonie śluzowej żołądka. Jeśli przyczyną choroby jest bakteria Helicobacter Pylori, leki IPP muszą być stosowane razem z antybiotykiem. Stosowanie wyłącznie inhibitorów pompy protonowej bez antybiotyków nie doprowadzi w takim przypadku do wyleczenia, a dłuższym okresie czasu grozi bardzo poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Należą do nich m.in. zaburzenia wchłaniania witaminy b12, zwiększenie ryzyka infekcji jelitowych czy wreszcie SIBO, czyli nadmierny rozrost bakterii w jelicie cienkim.
W cięższych przypadkach, przy powikłaniach (krwawienie, perforacja), konieczne może być leczenie chirurgiczne, ale zdarza się to obecnie bardzo rzadko.

 

Czy można się całkowicie wyleczyć z wrzodów?

W zdecydowanej większości przypadków wrzody żołądka można obecnie całkowicie wyleczyć. Warunkiem jest pełna współpraca ze strony pacjenta, który musi ściśle stosować się do zaleceń lekarza nie tylko w zakresie przyjmowania leków, ale także modyfikacji stylu życia.

Po skutecznym usunięciu bakterii Helicobacter pylori z organizmu i zakończonej kuracji błona śluzowa regeneruje się całkowicie. Kluczowe jest jednak przestrzeganie zaleceń lekarskich, unikanie czynników drażniących żołądek i regularne kontrole.

Nawroty zdarzają się głównie wtedy, gdy nie zostanie skutecznie usunięta bakteria H. pylori lub pacjent wraca do dawnych nawyków (np. nadużywania leków przeciwbólowych). Co ciekawe, powtórne zakażenie bakterią helicobacter pylori u dorosłych zdarza się stosunkowo rzadko. Większość infekcji ma miejsce w dzieciństwie i wynika z niehigienicznych zachowań (brak mycia rąk, korzystanie z tych samych naczyń i butelek z innymi dziećmi itp.) a także niedojrzałości układu odpornościowego.

 

Zmiana stylu życia zmniejsza ryzyko nawrotu choroby wrzodowej żołądka

Aby zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby wrzodowej lub jej powstania, warto:

• unikać nadużywania leków przeciwbólowych z grupy NLPZ,
• ograniczyć spożywanie alkoholu, rzucić palenie papierosów i pić mniej mocnej kawy,
• spożywać posiłki regularnie, jeść powoli i w spokoju,
• unikać potraw smażonych, a także bardzo pikantnych i bardzo kwaśnych,
• włączyć do diety produkty przyjazne dla żołądka – np. gotowane warzywa, chude mięso, kisiel, siemię lniane, owsiankę,
• zadbać o redukcję stresu w życiu codziennym i o odpowiednią ilość snu.

Po zakończeniu leczenia warto wykonać kontrolną gastroskopię, aby upewnić się, że wrzody się zagoiły i nie doszło do nowych zmian.

Choroba wrzodowa żołądka to schorzenie, które dzięki nowoczesnej diagnostyce i skutecznym lekom można dziś skutecznie wyleczyć. Najważniejsze to nie lekceważyć objawów. Wczesna wizyta u lekarza i badania, takie jak gastroskopia, pozwalają szybko wdrożyć leczenie i uniknąć powikłań. Zdrowy żołądek to nie tylko brak bólu, ale także lepsze trawienie, więcej energii i ogólne samopoczucie. Dlatego warto reagować na sygnały organizmu i dbać o układ pokarmowy każdego dnia.