Kolonoskopia jest badaniem diagnostycznym układu pokarmowego, które pozwala na wykrycie i monitorowanie wielu schorzeń jelita grubego. Pozwala m.in. wykrywać nowotwory jelita grubego i polipy, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, chorobę Crohna-Leśniowskiego, a także wszelkie stany zapale jelita.
O kolonoskopii słyszymy często ostatnie w kontekście badań przesiewowych raka jelita grubego. Badanie to pozwala jednak diagnozować wiele schorzeń układu pokarmowego. Kiedy się je zaleca? Co pozwala wykryć? Jak przebiega kolonoskopia?
Kiedy wykonuje się kolonoskopię? Objawy będące wskazaniem do wykonania badania
Lekarz może zalecić wykonanie kolonoskopii w przypadku następujących objawów:
- Krwawienie z odbytu.
- Pozytywny wynik badania na obecność krwi utajonej w kale.
- Bóle brzucha o niewyjaśnionym pochodzeniu.
- Zmiany w rytmie wypróżnień (np. biegunki lub zaparcia).
- Utrata masy ciała bez wyraźnej przyczyny.
- Anemia o niejasnym pochodzeniu.
- Występowanie raka jelita grubego u osób spokrewnionych z pacjentem.
Oprócz tego, aktualnie istnieją też zalecenia dotyczące regularnego wykonywania kolonoskopii u pacjentów po 50 roku życia, o czym dalej. Schorzeniami układu pokarmowego zajmuje się gastroenterolog.
Zalecenia profilaktyczne pod kątem wczesnego wykrywania nowotworów jelita grubego
Kolonoskopia pozwala wykrywać na wczesnym etapie nowotwory jelita grubego, a także diagnozować stany przedrakowe, związane z obecnością w jelicie niektórych typów polipów (np. gruczolaków).
Aktualne wytyczne dotyczące profilaktyki kolonoskopowej w Polsce i Europie są następujące:
- Pierwsza kolonoskopia powinna być przeprowadzona u osób w wieku 50 lat, niezależnie od występowania objawów wskazujących na problemy ze zdrowiem jelita grubego.
- Częstotliwość badań: W przypadku braku nieprawidłowości zaleca się powtarzanie badania co 10 lat. Jeśli wykryto polipy lub inne zmiany, częstotliwość może być zwiększona – np. do co 3-5 lat (decyduje o tym lekarz, w zależności od typu ujawnionych w badaniu zmian).
- Osoby z grupy ryzyka (np. z rodzinną historią raka jelita grubego) powinny rozpocząć badania wcześniej, zazwyczaj w wieku 40 lat, lub 10 lat wcześniej niż wiek, w którym zdiagnozowano raka u najbliższego krewnego.
Jakie choroby można wykryć dzięki kolonoskopii?
Kolonoskopia pozwala na wykrycie i monitorowanie m.in. takich schorzeń jak:
- Rak jelita grubego i odbytu.
- Polipy jelita grubego (które mogą być prekursorami raka).
- Wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
- Choroba Crohna-Leśniowskiego.
- Uchyłkowatość jelita grubego.
- Zwężenia i zmiany zapalne jelita.
Obecnie podczas badania, możliwe jest także usunięcie wykrytych polipów.
Kolonoskopia – jak wygląda badanie?
Kolonoskopia jest badaniem endoskopowym, w którym lekarz wprowadza przez odbyt do jelita grubego endoskop – miękką, giętką rurę, na końcu której zamocowana jest kamerą . Badanie trwa zazwyczaj od 20 do 60 minut i może być wykonywane w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym (sedacja). Przez endoskop mogą być też wprowadzone narzędzia, które służą do usunięcia ujawnionych polipów lub do pobrania wycinków w przypadku, gdy w jelicie znajdują się zmiany wymagające dalszego badania. Czas trwania kolonoskopii zależy od tego, czy wykonujący ją lekarz znajdzie jakieś zmiany wymagające usunięcia lub konieczne jest pobranie wycinków.
Kolonoskopia – zakres badania
Kolonoskopia obejmuje badanie następujących odcinków jelita:
- Odbytnica (rectum)
- Esica (sigmoid colon)
- Zstępnica (descending colon)
- Poprzecznica (transverse colon)
- Wstępnica (ascending colon)
- Kątnica (cecum)
Czy kolonoskopia jest bolesna?
Jeśli kolonoskopia przeprowdzana jest w znieczuleniu ogólnym, pacjent nie odczuwa bólu. W przypadku znieczulenia miejscowego może pojawić się ból, zwłaszcza u osób z istniejącymi schorzeniami jelit lub w przypadku trudności technicznych albo związanych np. z utrudniającą badanie specyficzną budową jelit. Uchyłki i zrosty w jelicie grubym mogą znacznie utrudnić działania medykowi przeprowadzającemu kolonoskopię.
Wyniki kolonoskopii
Wyniki kolonoskopii zawierają szczegółowy opis stanu jelita, ewentualnych zmian oraz wyników pobranych próbek. W niektórych przypadkach, mierzone są parametry takie jak wielkość i lokalizacja polipów. Wyniki kolonoskopii interpretuje gastroenterolog, który sporządza opis badania i zaleca dalsze postępowanie. Kolonoskopia może być nieudana (np. z powodu niedostatecznego oczyszczenia jelit) i wtedy konieczne jest jej powtórzenie. Zazwyczaj ponowne badanie przeprowadza się po kilku tygodniach.